Hartcoherentie. Een begrip dat overal opduikt. Het wordt gepromoot bij de behandeling van stress of burnout klachten, bij het reguleren van emoties of als ontspanning en preventie. Maar wat is hartritme variabiliteit en hoe werkt hartcoherentie dan? En is het echt zo baanbrekend of hebben we hier te maken met een eeuwenoud trucje van de natuur?
Hartritme variabiliteit
Ons hartritme is niet een eentonig ritme van bijvoorbeeld 70 slagen per minuut precies om de zoveel seconden. Het ritme van een gezond hart - zelfs in rust - is eigenlijk verrassend onregelmatig, waarbij het tijdsinterval tussen opeenvolgende hartslagen voortdurend verandert. Deze natuurlijk voorkomende beat-to-beat variatie in hartslag wordt hartritme variabiliteit (HRV) genoemd.
De normale variabiliteit in de hartslag is te wijten aan de synergetische werking van de twee takken van het autonome zenuwstelsel (ANS) - het deel van het zenuwstelsel dat de meeste interne functies van het lichaam reguleert. De sympathische zenuwen werken om de hartslag te versnellen, terwijl de parasympathische (vagus) zenuwen voor vertraging zorgen. De sympathische en parasympathische takken van het ANS werken voortdurend samen om de cardiovasculaire activiteit in zijn optimale bereik te houden en om passende reacties op veranderende externe en interne omstandigheden mogelijk te maken. De analyse van HRV geeft ons dus een inkijkje in de functie en balans van het autonome zenuwstelsel. Dit is met eenvoudige meetapparatuur inzichtelijk te maken.
Belang van hartcoherentie
Wetenschappers en artsen beschouwen HRV als een belangrijke indicator van gezondheid en fitheid. Als een marker van fysiologische veerkracht en gedragsflexibiliteit weerspiegelt het ons vermogen om ons effectief aan te passen aan stress en omgevingsvereisten. Een eenvoudige analogie helpt dit punt te illustreren: net zoals een tennisser die op het punt staat een opslag te ontvangen met een snelle aanpassing van houding zijn slag kan corrigeren, blijft het hart bij gezonde personen even responsief en veerkrachtig, voorbereid en klaar om te reageren wanneer dat nodig is.
HRV is ook een marker van biologische veroudering. Onze hartslagvariabiliteit is het grootst als we jong zijn, en naarmate we ouder worden, wordt de variatie in onze hartslag in rust kleiner. Hoewel de leeftijdsgerelateerde afname van de HRV een natuurlijk proces is, is het hebben van een abnormaal lage HRV geassocieerd met een verhoogd risico op toekomstige gezondheidsproblemen en vroegtijdige sterfte. Een lage HRV wordt ook waargenomen bij personen met een breed scala aan ziekten en aandoeningen. Met regelmatige training van de HRV, kan deze herstellen tot gezonde waarden. Daarmee verminder je stress-geïnduceerde slijtage aan het zenuwstelsel en vergemakkelijk je de natuurlijke regeneratieve processen van het lichaam.
Hartritme variabiliteit en emoties
Veel factoren beïnvloeden de activiteit van de ANS en beïnvloeden dus de HRV. Denk aan onze ademhalingspatronen, lichaamsbeweging en zelfs onze gedachten. Onderzoek aan het HeartMath Institute heeft aangetoond dat een van de krachtigste factoren die het veranderende ritme van ons hart beïnvloeden, onze gevoelens en emoties zijn.
Over het algemeen geeft emotionele stress - inclusief emoties zoals woede, frustratie en angst - aanleiding tot hartritmepatronen die onregelmatig en grillig lijken. Fysiologisch gezien geeft dit patroon aan dat de signalen die door de twee takken van de ANS worden geproduceerd, niet synchroon lopen met elkaar. Dit kan worden vergeleken met het besturen van een auto met één voet op het gaspedaal (het sympathische zenuwstelsel) en de andere op de rem (het parasympathische zenuwstelsel) tegelijkertijd.
Lichamelijk kan dit zorgen voor verstoring van processen, uitputting van energie en extra slijtage van systemen. Zeker als dit vaak voorkomt of lang aanhoudt.
Positieve emoties sturen daarentegen een heel ander signaal door ons lichaam. Wanneer we fijne emoties ervaren zoals waardering, vreugde, zorg en liefde dan wordt ons hartritmepatroon heel vloeiend en ziet het eruit als een soepele, harmonieuze golf. Dit wordt een coherent hartritmepatroon genoemd. Als dit optreedt, dan loopt de activiteit in de twee takken van de ANS synchroon, ook wel psychofysiologische coherentie. Psychofysiologische coherentie is een toestand van optimale functie waarin systemen efficiënter functioneren, waarbij we emotioneel stabieler zijn, mentaal helderder en cognitief beter kunnen functioneren. Simpel gezegd, ons lichaam en onze hersenen werken beter, we voelen ons beter en we presteren beter.
HeartMath methode
Het is mogelijk een coherent hartritme te genereren door eenvoudigweg langzaam en regelmatig te ademen op een ritme van 10 seconden (5 seconden in en 5 seconden uit). Deze cognitief gestuurde ademhaling kan echter veel energie kosten en moeilijk vast te houden zijn.
Hoewel HeartMath-technieken een ademhalingselement bevatten, is tempoademhaling niet hun primaire focus. Het belangrijkste verschil tussen de HeartMath-tools en de meest beoefende ademhalingstechnieken is dat met HeartMath-tools we focussen op het opzettelijk genereren van een oprechte positieve emotionele toestand. Dit maakt het veel effectiever en eenvoudiger. Positieve emoties lijken het systeem op zijn natuurlijke resonantiefrequentie te prikkelen en zo samenhang te creëren en te behouden, zonder bewuste mentale focus op je ademhalingsritme.
Bovendien biedt de positieve emotionele focus van de HeartMath-technieken een veel breder scala aan voordelen dan bij alleen de ademhalingsoefeningen. Namelijke diepere perceptuele en emotionele veranderingen, verhoogde intuïtie en creativiteit, betere cognitieve prestaties en verbetering van de hormonale balans.
Ben je benieuwd of dit wat voor jou is?
Plan een kennismaking in of boek je hartcoherentie training.